PEDAGOGIKA MARII MONTESSORI

 

Od września 2022 roku w jednym z oddziałów przedszkolnych naszej szkoły dzieci mają możliwość korzystania z materiałów Marii Montessori. Elementy Jej pedagogiki są wprowadzane w grupie równolegle z realizacją podstawy programowej wychowania przedszkolnego.

 

GALERIA

 

 

Kim była Maria Montessori ?

 

Z zawodu była lekarzem. Co istotne i warte podkreślenia była jednym z pierwszych lekarzy płci żeńskiej we Włoszech. Żyła w czasach kiedy kobiety w zasadzie nie pracowały i nie rozwijały się zawodowo. Była nieprzeciętną osobowością, wyprzedzającą swoją epokę. Kobietą nowoczesną, kontrowersyjną, odważną i konsekwentną. Pionierką pedagogiki pokoju i bohaterką walczącą o swoje ideały.

 

Urodziła się 31 sierpnia 1870 roku w niewielkiej miejscowości Chiarawalle we Włoszech. Pochodziła z dość zamożnej rodziny. Jej ojciec był urzędnikiem we włoskim Ministerstwie Finansów. Matka natomiast pochodziła z rodziny naukowców i badaczy. Była dobrze wykształcona, religijna i hołdująca tradycje.

W wieku 20 lat podjęła studia w Rzymie na jednym z największych (i najstarszych) uniwersytetów świata - La Sapienza. Po dwóch latach studiów - w 1892 roku - pomimo sprzeciwu ojca i nauczycieli wybrała dalszą drogę kształcenia, zarezerwowaną dotychczas tylko dla mężczyzn - medycynę. W 1896 roku uzyskała stopień doktora stając się pierwszą kobietą, która ukończyła La Sapienzę oraz jedną z pierwszych kobiet we Włoszech, które ukończyły studia medyczne.

Specjalizowała się w pediatrii i psychiatrii. Pracowała w rzymskiej klinice psychiatrycznej dla dzieci upośledzonych umysłowo.

Czas po studiach to dla Marii okres bardzo intensywnego rozwoju. To właśnie wtedy poznała wyniki badań francuskiego lekarza i pedagoga Jean'a Marc'a Itard'a, który zasłynął tym,że przygarnął pod swoje skrzydła tzw. dzikie dziecko. Był to chłopiec wychowywany przez wilki. Chłopiec miał około 12 lat, nie umiał jednak mówić, chodził na czworakach i zachowywał się niczym dzikie zwierzę. Itard był pierwszą osobą, która potraktowała go jak człowieka, ofiarował mu bezinteresowną miłość i traktował z szacunkiem. Wierzył, że dwie rzeczy odróżniają nas od zwierząt: empatia i język. Badania te były dla Montessori przełomowe i wiele zmieniły w jej rozumieniu edukacji oraz rozwoju dzieci.

Równie ważne i inspirujące dla Marii były badania i odkrycia Eduard'a Seguin'a, który otworzył pierwszą w Paryżu szkołę dla dzieci niepełnosprawnych intelektualnie. Maria również pracowała z dziećmi niepełnosprawnymi intelektualnie. Zebrała więc całą swoją wiedzę i postanowiła wprowadzić ją w życie.

Pierwszym krokiem i zarówno fundamentem pedagogiki Marii Montessori było stworzenie dla „swoich dzieci” odpowiedniego otoczenia. Otoczenie to miało stymulować dzieci do działania, ale nie miało przebodźcowane. Każdy element otoczenie powinien być dostosowany do potrzeb i możliwości dzieci. Każda rzecz w otoczeniu montessoriańskiem powinna mieć swoje miejsce i cel. Zminimalizowanie bodźców i elementów składowych wszelkich pomocy to jedna z charakterystycznych cech jakie wprowadziła do pedagogiki. Pomoce powinny przyciągać uwagę, to one w otoczeniu powinny być najciekawsze i najbardziej interesujące. Dlatego w salach Montessori ściany powinny mieć neutralny kolor (najlepiej jasny), nie powinny się też pojawiać żadne krzykliwe naklejki, plakaty ani malunki. W klasach Montessori wszystko jest nisko, każdy jeden element jest na wysokości dzieci, żeby do wszystkiego miały dostęp i mogły być samodzielne.

Montessori pisała o tym, że marzy by dzieci rozwijały się tak dobrze jak to tylko możliwe. Pragnęła by wzrastały w dobrze przygotowanym środowisku, by uczyły się co to miłość, dobroć, szacunek. Pedagogika Montessori to nauka w służbie pokoju. Najważniejsze, to ład, harmonia, spokój i miłość do drugiego człowieka oraz do siebie. Sama Maria Montessori była trzykrotnie nominowana do Pokojowej Nagrody Nobla, podkreślała, że „zaprowadzenie trwałego pokoju jest także celem edukacji.” Zmarła 6 maja 1952 roku w Noordwijk w Holandii. Na grobie wyryto jej słowa : „Proszę Was kochane dzieci, które wszystko potraficie, abyście razem ze mną budowały pokój w człowieku i na świecie”.

 

GŁÓWNE ZAŁOŻENIA PEDAGOGIKI MARII MONTESSORI

 

Maria Montessori była zdania, iż „dziecko nie jest pustym naczyniem, które napełniliśmy naszą wiedzą
i które zatem nam wszystko zawdzięcza. Odwrotnie, to dziecko zbudowało człowieka i nie ma nikogo, kto nie zostałby stworzony przez dziecko, którym sam kiedyś był”.

W pedagogice Marii Montessori głównym zadaniem nauczyciela jest zainteresować dziecko pomocami. Pokazujemy
i zachęcamy, wykorzystujemy naszą wiedzę i obserwację dziecka, by osiągnąć konkretny cel. Co jest tym celem?

1. SAMODZIELNOŚĆ. Wiara we własne siły.

Pozwalanie dziecku na wykonywanie wielu czynności samodzielnie.

2. POLARYZACJA UWAGI.

O polaryzacji uwagi możemy mówić gdy dziecko jest tak pochłonięte daną czynnością, zainteresowane
i skupione na niej, że cały świat dla niego nie istnieje. By to osiągnąć musimy dziecku dobrze przygotować otoczenie oraz dobrać odpowiednią aktywność. Dzięki temu dajemy mu szanse najlepszego rozwoju.

3. NORMALIZACJA.

Koncentracja, samokontrola, skupienie, kiedy wszystkie te elementy zaistnieją, dziecko wchodzi w tzw. fazę normalizacji. Owa normalizacja czyli harmonia, zadowolenie i wyciszenie prowadzi to do samodyscypliny
i samorealizacji.

4. ODPOWIEDNIO PRZYGOTOWANE OTOCZENIE

Wszystko na wysokości dziecka. Każda pomoc powinna mieć swoje jedno konkretne miejsce. Pomoce powinny być przygotowane estetyczne najlepiej z naturalnych materiałów. Każda pomoc powinna pomóc dziecku opanować jedną nową umiejętność (nie ma mowy o grających, świecących tzw. multi-sensorycznych zabawkach.

DZIAŁY

Bardzo ważnym elementem otoczenia montessoriańskiego jest jego uporządkowanie, stąd też mamy pięć działów na które dzielimy nasze półki z odpowiednimi aktywnościami:

• • Życie codzienne - to dział, który składa się z samoobsługi, małej motoryki, dbania o otoczenie i grzeczności oraz dobrego wychowania.

  • Sensoryka - to dział, który ma za zadanie pobudzić dziecięce zmysły.

  • Matematyka - w tym dziale znajdziemy takie pomoce, jak szorstkie cyfry, belki numeryczne, wszelkie materiały z perełkami czy tablicę Seguina

  • Język - dział niezwykle ważny dla dzieci, to tutaj poszerzą swój słownik, a także nauczą się czytać i pisać. U Montessori najpierw pojawia się etap nauki pisania liter, dopiero po niej jest ich rozpoznawanie.

  • Kultura (Wiedza kosmiczna) to niezwykle ciekawy dział, w którym dziecko poznaje tajniki geografii, biologii, anatomii i historii.

5. FAZY WRAŻLIWE

To takie momenty w życiu dziecka kiedy pochłania je dany temat. W okresach tych wrażliwości dziecko chce badać dany temat.

6. CO W ZMYSŁACH TO W GŁOWIE

Pomoce Marii Montessori to przedmioty, które uczą dzieci różnych pojęć. Kiedy pamięć mięśniowa działa razem z teorią to umysł łatwiej przyswaja daną wiedzę. Dlatego dzieci przez prace z materiałem montessoriańskim uczą się w sposób naturalny.

7. INDYWIDUALIZACJA PRZEZ OBSERWACJE

Dobra obserwacja pozwala dobrać odpowiednią pomoc dla danego dziecka z szacunkiem do jego indywidualnego tempa rozwoju i wyżej wspomnianych faz wrażliwych.

8. WOLNOŚĆ W GRANICACH. Swobodny wybór z poszanowaniem zasad.

Wolność w pedagogice M.Montessori nie polega na tym, że robimy tylko to co chcemy. Wyraża się ona w tym, że dziecko ma dowolność swobodnego wyboru materiału. Dziecko po poznaniu montessoriańsiego materiału ma prawo wyboru z półek aktywności, której chce z poszanowaniem granic drugiego człowiek.

9. SPONTANICZNE POSŁUSZEŃSTWO I SAMODYSCYPLINA

Spontaniczne posłuszeństwo wynika z normalizacji czyli z tego stanu w którym dziecko ma swobodę, odpowiednio przygotowane otoczenie, dobrze postawione granice, wie co mu wolno czego nie wolno.

10. SZACUNEK DO PORZĄDKU I PRACY

Jak mogliśmy zauważyć omawiając przygotowane otoczenie każda rzecz w salach montessoriańskich ma swoje miejsce.  Dzieci podczas pracy własnej wdrażane są też do wykonywania czynności w ciszy tak by nie przeszkadzać jeden drugiemu

11. WYCHOWANIE DO POKOJU

Maria Montessori w każdym działaniu podkreślała szacunek do drugiego człowieka. Ogromny nacisk w wychowaniu kładła na rozwijanie zamiłowania do pomocy innym oraz umiejętności współpracy.

 

Bibliografia:

1. „Domy dziecięce. Metoda pedagogiki naukowej stosowana w wychowaniu najmłodszych dzieci”, Maria Montessori – tekst przygotowany do druku w oparciu o egzemplarz z 1913 roku, Wyd. Żak, Warszawa 2005

2. „Odkrycie dziecka”, Maria Montessori, przeł. A. Pluta, red. B. Surma, Palatum, wyd. I, Łódź 2014.

3. „Metoda Montessori. Naucz mnie robić to samodzielnie”, Charlotte Poussin, wyd. RM, Warszawa 2016

4. „Sekret dzieciństwa”, przeł. L. Krolczuk – Wyganowska, red. i przedmowa do wydania polskiego S. Camarda, WN PWN, wyd. I, Warszawa 2018.

5. „Z notatek pedagoga Montessori. Poradnik”, Epstein P., przeł. M .Madej, Impuls, Kraków 2014.

6. „Maria Montessori. Historia Aktualna”, Honegger Fresco G., Wyd. Mamania, Warszawa 2020

7. „Zrozumieć Montessori. Czyli Maria Montessori o wychowaniu dziecka”, Miksza M., Impuls; wyd. VIII, Kraków 2018.